دوشنبه ۱۴ آبان ۹۷ | ۱۳:۲۹ ۵۰۰ بازديد
دانستنیهای معده
● همسایگان معده
معده همسایگان متعددی دارد و البته بسته به اینکه معده پر باشد یا خالی، این همسایگان تغییر میکنند. در بالای معده، پرده دیافراگم قرار دارد که به واسطه آن، معده از قلب و ریه جدا میشود. در سمت چپ و بالایی معده هم طحال حضور دارد. در سمت راست فوقانی معده، کبد نشسته است. وقتی معده خالی است، کولون (روده بزرگ) عرضی نیز در بالای معده قرار میگیرد. سطح پشتی معده با قسمت بالای کلیه چپ، غدد فوق کلیوی و لوزالمعده مجاور است.
● معده چکار میکند؟
معده محلی است برای تجمع و هضم اولیه غذاهای خوردهشده. مواد غذایی در معده ۳ تا ۴ ساعت توقف میکنند و با ترشحات معده مخلوط میشوند. به این مخلوط، سوپ معدی یا کیموس میگویند. سوپ معدی یک ماده نیمهمایع است. البته مایعات بلعیدهشده مثل آب، مستقیماً و در عرض چند دقیقه از معده و روده عبور میکنند. زمانی که این سوپ در حال شکلگیری است، دریچه بالایی معده بسته است و نمیگذارد محتویات معده به مری برگردد. پس از آماده شدن سوپ، تحت تاثیر pH اسیدی آن، دریچه پایینی معده باز میشود و محتویات معده وارد دوازدهه (قسمت ابتدایی روده کوچک) میشود. به علت اسیدی بودن محتویات معده، بروز زخمهای مخاطی در دوازدهه شایع است. از دیگر وظایف معده، ترشح آنزیمهای گوارشی، اسید معده و فاکتور ضد کمخونی است.
● هضم غذا در معده
هضم غذا، که وظیفه اصلی معده است، به دو شکل مکانیکی و شیمیایی انجام میشود:
▪ هضم مکانیکی
هضم مکانیکی توسط عضلات معده و حرکات منظم و مستمر آن صورت میگیرد. حرکت این عضلات بعد از ورود غذا به معده آغاز میشود و بر دو نوع است: حرکات دودیشکل و حرکات موضعی. حرکات دودی معده شبیه حرکات سایر قسمتهای دستگاه گوارش است. غذا در طول لوله گوارش به وسیله توالی مداوم انقباضات عضلانی، یا همان حرکات دودی، به جلو رانده میشود. برای راندن لقمه غذا به جلو، عضلاتی که در پشت توده غذایی قرار دارند منقبض میشوند، در حالی که عضلات جلوی توده غذایی، شل میشوند. عملکرد این لایه عضلانی غیر ارادی است و توسط دستگاه عصبی خودکار، هورمونها و پیامهای شیمیایی موضعی کنترل میشود. اما حرکت موضعی در یک نقطه از معده آغاز و سپس به نقاط دیگر منتقل میشود. حرکات معده سبب ترشح شیره معده از دیوارهها و مخلوط شدن غذا با این شیره میشود و این یعنی هضم بهتر غذا. انقباضات دیواره معده، غذا را با آنزیمهای گوارشی و اسیدکلریدریک مخلوط و آن را به یک توده نیمهمایع تبدیل میکند.
▪ هضم شیمیایی
سه ماده مختلف توسط سلولهای معده ترشح میشود که به هضم شیمیایی کمک میکند. اسید کلریدریکِ ترشحشده باعث میشود آنزیم پپسینوژن فعال و تبدیل به پپسین شود. پپسین هم به نوبه خود پروتئینها را به اجزای کوچکتر تجزیه میکند. در هر لیتر شیره معده حدود ۲ گرم اسید کلریدریک و ۱ گرم کلرورهای سدیم، پتاسیم و منیزیم، سولفاتها و فسفاتهای قلیایی خاکی وجود دارد. یکی از مواد آلی شیره معده، موسین است که از مخاط معده در برابر آنزیمها محافظت میکند. احتمالاً ایجاد زخم معده ناشی از اختـلال در ترشـح موسیـن یا غیر فعال شدن آن توسط آنزیمهای موسیناز و لیزوزیم است. آنزیم پپسین از سلولهای اصلی دیواره معده به صورت پپسینوژن غیر فعال ترشح میشود. سلولهای اصلی دیواره معده نیز آنزیم رنین را ترشح میکنند. این آنزیم در مجاورت یون کلسیم، روی شیر اثر میکند و موجب انعقاد آن میشود و آن را در اختیار پپسین قرار میدهد.
معده همسایگان متعددی دارد و البته بسته به اینکه معده پر باشد یا خالی، این همسایگان تغییر میکنند. در بالای معده، پرده دیافراگم قرار دارد که به واسطه آن، معده از قلب و ریه جدا میشود. در سمت چپ و بالایی معده هم طحال حضور دارد. در سمت راست فوقانی معده، کبد نشسته است. وقتی معده خالی است، کولون (روده بزرگ) عرضی نیز در بالای معده قرار میگیرد. سطح پشتی معده با قسمت بالای کلیه چپ، غدد فوق کلیوی و لوزالمعده مجاور است.
● معده چکار میکند؟
معده محلی است برای تجمع و هضم اولیه غذاهای خوردهشده. مواد غذایی در معده ۳ تا ۴ ساعت توقف میکنند و با ترشحات معده مخلوط میشوند. به این مخلوط، سوپ معدی یا کیموس میگویند. سوپ معدی یک ماده نیمهمایع است. البته مایعات بلعیدهشده مثل آب، مستقیماً و در عرض چند دقیقه از معده و روده عبور میکنند. زمانی که این سوپ در حال شکلگیری است، دریچه بالایی معده بسته است و نمیگذارد محتویات معده به مری برگردد. پس از آماده شدن سوپ، تحت تاثیر pH اسیدی آن، دریچه پایینی معده باز میشود و محتویات معده وارد دوازدهه (قسمت ابتدایی روده کوچک) میشود. به علت اسیدی بودن محتویات معده، بروز زخمهای مخاطی در دوازدهه شایع است. از دیگر وظایف معده، ترشح آنزیمهای گوارشی، اسید معده و فاکتور ضد کمخونی است.
● هضم غذا در معده
هضم غذا، که وظیفه اصلی معده است، به دو شکل مکانیکی و شیمیایی انجام میشود:
▪ هضم مکانیکی
هضم مکانیکی توسط عضلات معده و حرکات منظم و مستمر آن صورت میگیرد. حرکت این عضلات بعد از ورود غذا به معده آغاز میشود و بر دو نوع است: حرکات دودیشکل و حرکات موضعی. حرکات دودی معده شبیه حرکات سایر قسمتهای دستگاه گوارش است. غذا در طول لوله گوارش به وسیله توالی مداوم انقباضات عضلانی، یا همان حرکات دودی، به جلو رانده میشود. برای راندن لقمه غذا به جلو، عضلاتی که در پشت توده غذایی قرار دارند منقبض میشوند، در حالی که عضلات جلوی توده غذایی، شل میشوند. عملکرد این لایه عضلانی غیر ارادی است و توسط دستگاه عصبی خودکار، هورمونها و پیامهای شیمیایی موضعی کنترل میشود. اما حرکت موضعی در یک نقطه از معده آغاز و سپس به نقاط دیگر منتقل میشود. حرکات معده سبب ترشح شیره معده از دیوارهها و مخلوط شدن غذا با این شیره میشود و این یعنی هضم بهتر غذا. انقباضات دیواره معده، غذا را با آنزیمهای گوارشی و اسیدکلریدریک مخلوط و آن را به یک توده نیمهمایع تبدیل میکند.
▪ هضم شیمیایی
سه ماده مختلف توسط سلولهای معده ترشح میشود که به هضم شیمیایی کمک میکند. اسید کلریدریکِ ترشحشده باعث میشود آنزیم پپسینوژن فعال و تبدیل به پپسین شود. پپسین هم به نوبه خود پروتئینها را به اجزای کوچکتر تجزیه میکند. در هر لیتر شیره معده حدود ۲ گرم اسید کلریدریک و ۱ گرم کلرورهای سدیم، پتاسیم و منیزیم، سولفاتها و فسفاتهای قلیایی خاکی وجود دارد. یکی از مواد آلی شیره معده، موسین است که از مخاط معده در برابر آنزیمها محافظت میکند. احتمالاً ایجاد زخم معده ناشی از اختـلال در ترشـح موسیـن یا غیر فعال شدن آن توسط آنزیمهای موسیناز و لیزوزیم است. آنزیم پپسین از سلولهای اصلی دیواره معده به صورت پپسینوژن غیر فعال ترشح میشود. سلولهای اصلی دیواره معده نیز آنزیم رنین را ترشح میکنند. این آنزیم در مجاورت یون کلسیم، روی شیر اثر میکند و موجب انعقاد آن میشود و آن را در اختیار پپسین قرار میدهد.